|| Om tat sat ||

సుందరకాండ.
అథ త్రిపంచాశస్సర్గః||

శ్లో|| తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా దశగ్రీవో మహాబలః|
దేశకాలహితం వాక్యం భ్రాతురుత్తరమబ్రవీత్||1||

స|| దశగ్రీవః మహాబలః తస్య తద్వచనం దేశకాలహితం వాక్యం శ్రుత్వా భ్రాతురుః ఉత్తరం అబ్రవీత్||

తా|| మహాబలుడైన దశగ్రీవుడు దేశకాలానుగుణమైన తమ్ముని హితవాక్యములను విని అతనికి ప్రత్యుత్తరమిచ్చెను.

శ్లో|| సమ్యగుక్తం హి భవతా దూతవధ్యా విగర్హితా|
అవశ్యం తు వధా దన్యః క్రియతా మస్యనిగ్రహః||2||
కపీనాం కిల లాంగూలం ఇష్టం భవతి భూషణమ్|
తదస్య దీప్యతాం శీఘ్రం తేన దగ్ధేన గచ్ఛతు||3||
తతః పశ్యం త్విమం దీనం అంగవైరూప్యకర్శితమ్|
సమిత్ర జ్ఞాతయః సర్వే బాన్ధవాః ససుహృత్ జనాః||4||

స|| భవతా సమ్యక్ ఉక్తం దూత వధ్యా విగర్హితా| అస్య నిగ్రహః వధాత్ అన్యః అవశ్యం క్రియతాం ||కపీనాం భూషణం లాంగూలం ఇష్టం భవతి | తత్ అస్య ( లాంగూలం) దీప్యతాం | తేన దగ్ధేన శీఘ్రం గచ్ఛతు||తతః ఇమం అంగవైరూప్యకర్శితం దీనం జ్ఞాతయః సర్వే బాంధవాః సమిత్ర ససుహృత్ పశ్యం||

తా|| 'దూత వధ గర్హితము అని నీ చేత సముచితముగా చెప్పబడినది. ఇతనిని వధించుటకన్న ఇతర దండన తప్పక విధించాలి. వానరులకు వారి లాంగూలమే భూషణము ఇష్టము. అందువలన అతని లాంగూలము కాల్చబడుగాక. ఆ తోక దగ్ధముకాగానే అతడు శీఘ్రముగా వెళ్ళుగాక. అప్పుడు ఆ అంగవైకల్యముతో దీన స్థితిలో నున్న అతనిని బంధుమిత్రులు ఆప్తులు చూచెదరు'.

శ్లో|| ఆజ్ఞాపయత్ రాక్షసేంద్రః పురం సర్వం స చత్వరమ్|
లాంగూలేన ప్రదీప్తేన రక్షోభిః పరిణీయతామ్||5||
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా రాక్షసాః కోపకర్షితాః|
వేష్టయన్తి స్మ లాంగూలం జీర్ణైః కార్పాసజైః పటైః||6||

స|| రాక్షసేంద్రః ఆజ్ఞాపయత్ లాంగూలేన ప్రదీప్తేన ( అయం ) రక్షోభిః సర్వం పురం స చత్వరం పరిణీయతాం||తస్య తత్ వచనం శ్రుత్వా రాక్షసాః కోపకర్శితాః తస్య లాంగూలం జీర్ణైః కార్పాసజైః పటైః వేష్టయంతి స్మ||

తా|| 'మండుతున్న లాంగూలముతో ఇతడు నగరమంతా నాలుగు వీధులలోనూ రాక్షసులచే ఊరేగింప బడుగాక' అని రాక్షసరాజు ఆజ్ఞాపించెను. ఆరాజుయొక్క ఆ వచనములను వినిన కోపోద్రిక్తులై ఉన్న రాక్షసులు హనుమంతుని లాంగూలమునకు పాతబడిన నూలు బట్టలు కట్టసాగిరి.

శ్లో|| సంవేష్ట్యమానే లాంగూలే వ్యవర్థత మహాకపిః|
శుష్క మిన్దనమాసాద్య వనేష్వివ హుతాశనః||7||
తైలేన పరిషిచ్యాథ తేఽగ్నిం తత్రాభ్యపాతయన్|
లాంగూలేన ప్రదీప్తేన రాక్షసాం స్తా నపాతయత్||8||
రోషామర్షా పరీతాత్మా బాలసూర్య సమాననః|

స||లాంగూలే సంవేష్ట్యమానే మహాకపిః వ్యవర్ధత (యథా)వనేషు శుష్కం ఇంధనం ఆసాద్య హుతాశనః ఇవ ||అథ తే తైలేన పరిషిచ్యతత్ర అగ్నిమ్ అభ్యపాతయన్ | బాలసూర్య సమాననః రోషామర్షపరీతాత్మా ప్రదీప్తేన లాంగూలేన తాన్ రాక్షసాన్ అపాతయత్||

తా|| లాంగులము అలా కట్టబడుతున్నప్పుడు హనుమంతుడు వనములో మోడువారి ఎండినచెట్లు అగ్ని దహించునఫుడు పెరిగిన రీతిగా తన దేహమును పెద్దదిగా చేసెను. ఆ రాక్షసులు తోకను తైలము తో తడిపి నిప్పు అట్టించిరి. బాల సూర్యునితో సమానముగా భాసిస్తున్న హనుమంతుడు ఆ మండుతున్న లాంగూలముతో రాక్షసులను కొట్టెను.

శ్లో|| లాంగూలం సంప్రదీప్తం తు ద్రష్టుం తస్య హనూమతః||9||
సహ స్త్రీ బాలవృద్ధాశ్చ జగ్ముః ప్రీతా నిశాచరాః|
స భూయ సంగతైః క్రూరైః రాక్షసైః హరిసత్తమః ||10||
నిబద్ధః కృతవాన్ వీరః తత్కాలసదృశీం మతిమ్|

స|| తస్య హనూమతః లాంగూలమ్ ప్రదీప్తం తం ద్రష్టుం ప్రీతాః నిశాచరాః బాలవృద్ధాశ్చ సహ స్త్రీ జగ్ముః||సంగతైః క్రూరైః రాక్షసైః భూయః నిబద్ధః సః వీరః హరిసత్తమః తత్కాల సదృశీం మతిం కృతవాన్ ||

తా|| ప్రజ్వరిల్లుతున్నహనుమంతుని తోక చూచుటకు సంతోషపడిన రాక్షసులు బాలురు స్త్రీలు వృద్ధులు అచటికి వచ్చిరి. కౄరులైన రాక్షసులందరి చేత మరల బంధింపబడిన హనుమంతుడు తదనుసారముగా ఇట్లు ఆలోచించెను.

శ్లో|| కామం ఖలు నమే శక్తా నిబద్ధాస్యాపి రాక్షసాః||11|
ఛిత్వాపాశాన్ సముత్పత్య హన్యామహం ఇమాన్పునః|
యది భర్తుర్హితార్థాయ చరన్తం భర్తృశాసనాత్ ||12||
బధ్నన్యేతే దురాత్మానో న తు మే నిష్కృతిః కృతా|
సర్వేషామేవ పర్యాప్తో రాక్షసానా మహం యుధి||13||
కింతు రామస్య ప్రీత్యర్థం విషహిష్యేఽహ మీదృశం|
లంకా చారయితవ్యా వై పునరేవ భవదితి||14||

స||రక్షసాః నిబద్ధస్యాపి మే న శక్తాః కామం ఖలు | అహం పునః పాశాన్ ఛిత్వాసముత్పాత్య ఇమాన్ హన్యామ్||భర్తుః హితార్థాయ చరంతం ఏతే దురాత్మనః బర్తృశాసనాత్ బధ్నంతి యది మే నికృతిః న కృతా||యుధి అహం సర్వేషాంఏవ రాక్షసానాం పర్యాప్తః | కింతు రామస్య ప్రీత్యర్థం అహం ఈదృశమ్ లంకా పునరేవ చారయితవ్యా భవేత్ | ఇతి విషహిష్యే||

తా|| 'ఈ రాక్షసులచేత బంధింపబడినప్పటికీ నాకు శక్తిలో వీరు సమానులు కారు. నేను మరల పాశములను ఛేదించి వీరందరిని హతమార్చగలను. అలా చేసినచో నారాజుయొక్క హితము కొరి తిరుగుచున్ననేను నా విధిని నిర్వర్తించడములో విఫలము కావచ్చు. నన్ను ఈ రాక్షసులు వారి రాజు అదేశముతో బంధించితిరి. యుద్ధములో ఈ రాక్షసులందరికీ నేను ఒక్కడినే చాలు. కాని రాముని ప్రీతికై నేను ఈ విధముగా మరల లంకను మళ్ళీ చూడడము అగును".

శ్లో||రాత్రౌన హి సుదృష్టా మే దుర్గకర్మ విధానతః|
అవశ్యమేవ ద్రష్టవ్యా మయా లంకా నిశాక్షయే||15||
కామం బద్ధస్య మే భూయః పుచ్ఛస్యోద్దీపమనేన చ|
పీడాం కుర్వన్తు రక్షాంసి న మేఽస్తి మనసః శ్రమః||16||

స|| లంకా దుర్గకర్మవిహానతః రాత్రౌ సుదృష్టా న హి నిశాక్షయే మయా | అవస్యమేవ ద్రష్టవ్యా||భూయః బద్ధస్య మే పుచ్ఛస్య ఉద్దీపనేన రక్షాంసి కామం పీడాం కుర్వంతు | మే మనసః శ్రమః నాస్తి||

తా|| 'లంకా దుర్గరక్షణా విధములను రాత్రి తిరుగుచూ బాగుగా పరిశీలించలేదు. అది తప్పక చూడవలెను. మళ్ళీ బంధించబడిన నా లాంగూలము మండిస్తూ రాక్షసులు తప్పక బాధించెదరు. అది నామనస్సుకు శ్రమ కాదు'.

శ్లో|| తతః తే సంవృతాకారం సత్త్వవన్తం మహాకపిం|
పరిగృహ్య యయుర్హృష్టా రాక్షసాః కపికుంజరమ్||17||
శంఖ భేరీనినాదైః తం ఘోషయన్తః స్వకర్మభిః|
రాక్షసాః క్రూరకర్మాణః చారయన్తి స్మ తాం పురీమ్||18||
అన్వీయమానో రక్షోభి ర్యయౌ సుఖమరిన్దమః|
హనుమాంశ్చారయామాస రాక్షసానాం మహపురీం||19||

స|| తతః తే రాక్షసాః హృష్టాః సంవృతాకారం సత్త్వవంతం కపికుంజరం మహాకపిం పరిగృహ్య యయుః|| క్రూరకర్మణః రాక్షసాః తం శంఖభేరీనినాదైశ్చ స్వకర్మభిః ఘోషయంతః తాం పురీం చారయంతి స్మ||అరిందమః హనుమాన్ రక్షోభిః అన్వీయమానః సుఖం యయౌ| రాక్షసానాం మహపురీం చారయామాస||

తా|| అప్పుడు ఆ రాక్షసులు, వశుడైనట్లు ప్రవర్తిస్తున్న, ఆ మహబలవంతుడగు హనుమంతుని తీసుకొని వెళ్ళిరి. క్రూరకర్మణులైన రాక్షసులు ఆ హనుమంతుని శంఖముల భేరీల నినాదముతో తమ గొప్పతనము చాటుకుంటూ ఆ నగరములో తిరుగుచుండిరి. శత్రుమర్దనుడగు హనుమంతుడు రాక్షసులచే తిప్పబడుచూ ఆ మహా నగరమంతా చూచుచూ సుఖమును పొందెను.

శ్లో|| అథాపశ్యత్ విమానాని విచిత్రాణి మహాకపిః|
సంవృతాన్ భూమిభాగాంశ్చ సువిభక్తాంశ్చ చత్వరాన్||20||
వీధీశ్చ గృహసంబాధాః కపిః శృంగాటకాని చ|
తథా రథ్యోపరథ్యాశ్చ తథైవ గృహకాన్తరాన్||21||
గృహాశ్చ మేఘసంకాశాన్ దదర్శ పవనాత్మజః|

స|| అథ మహాకపిః విచిత్రాణి విమానాని సంవృతాన్ భూమిభాగాంశ్చ సువిభక్తాన్ చత్వారాన్ అపశ్యత్ ||పవనాత్మజః కపిః గృహసంబాధాః వీథిః శృంగాటకాని చ తథా రథ్యోపరథ్యాశ్చ తథైచ చ గృహకాంతరాన్ మేఘసంకాసాన్ గృహాంశ్చ దదర్శ||

తా|| అప్పుడు అ మహాకపి విచిత్రమైన భవనములను గోప్యమైన భూమి భాగములను, చక్కగా తీర్చిదిద్దినట్లున్న రాజమార్గములను చూచెను. పవనాత్మజుడు గృహములతో కిక్కిరిసిఉన్న వీధులను అలాగే విశాలమైన రాజమార్గములను, చిన్న ఇళ్ళను, మేఘములను అందుకునుచుట్లు ఉన్న ఎత్తైన గృహములను చూచెను.

శ్లో|| చత్వరేషు చతుష్కేషు రాజమార్గే తథైవ చ||22||
ఘోషయన్తి కపిం సర్వే చారీక ఇతి రాక్షసాః|
స్త్రీబాల వృద్ధా నిర్జగ్ముః తత్ర తత్ర కుతూహలాత్||23||
తం ప్రదీపితలాంగూలం హనుమన్తం దిదృక్షవః|

స|| సర్వే రక్షసాః చత్వరేషు చతుష్కేషు తథైవ చ రాజమార్గే కపిం చారీకః ఇతి ఘోషయంతి||ప్రదీపితలాంగూలం తం హనూమంతం దిదృక్షవః స్త్రీబాలవృద్ధాః తత్ర తత్ర కుతూహలాత్ నిర్జగ్ముః||

తా|| ఆ రాక్షసులందరూ నాలుగు వీధులు కలిసే చోటులోను, నాలుగుస్థంభములు కల మంటపాల వద్ద ఆ వానరుని " లంకలో ప్రవేశించిన చారుడు" అని ప్రకటిస్తూ పోయిరి. మండుతున్న తోకతో ఉన్న ఆ హనుమంతుని చూచుటకు కుతూహలము కొద్దీ స్త్రీలు బాలులూ వృద్ధులూ అచటికి చేరిరి.

శ్లో|| దీప్యమానే తతః తస్య లాంగూలాగ్రే హనూమతః||24||
రాక్షస్య స్తా విరూపాక్ష్యః శంసుర్దేవావ్యాస్తదప్రియమ్|
యస్త్వయా కృత సంవాదః సీతే తామ్రముఖః కపిః||25||
లాంగూలేన ప్రదీప్తేన స ఏష పరిణీయతే|

స|| తతః తత్ర హనూమతః లాంగూలాగ్రే దీప్యమానే విరూపాక్ష్యః తాః రాక్షస్యః దేవ్యాః అప్రియం తత్ శంసుః|| సీతే యః తామ్రముఖః కపిః త్వయా కృతసంవాదః స ఏషః ప్రదీప్తేన లాంగూలేన పరిణీయతే ||

తా|| అప్పుడు హనుమంతుని తోకకు నిప్పంటింపబడినది అను అప్రియమైన మాటలను ఆ దేవికి వినిపించిరి. 'ఓ సీతా నీతో మాట్లాడిన ఎర్రని ముఖముకల వానరుడు లాంగూలము అంటించబడినవాడై నగరములో తిప్పబడుచున్నవాడు' అని.

శ్లో|| శ్రుత్వా తద్వచనం క్రూరం ఆత్మాపహరణోపమమ్||26||
వైదేహీ శోక సంతప్తా హూతాశనముపాగమత్|
మంగళాభిముఖీ తస్య సా తదాssసీన్మహాకపేః||
ఉపతస్థే విశాలాక్షీ ప్రయతా హవ్యవాహనమ్|||27||

స|| వైదేహీ ఆత్మాపహరణోపమం క్రూరం తత్ వచనం శ్రుత్వా శోకసంతప్తా హుతాశనం ఉపాగమత్||తదా సా మహాకపేః తస్య మంగళాభిముఖీ ఆసీత్| విశాలాక్షీ ప్రయతా హవ్యవాహనమ్ ఉపతస్థే||

తా|| వైదేహి తనను అపహరింపబడిన విషయముతో సమానమైన క్రూరమైన మాటలను విని శోకములో మునిగిపోయి అగ్నికుండము వద్దకు వచ్చెను. ఆప్పుడు ఆమె ఆ మహాకపి యొక్క మంగళముకోరుచూ ఆ హవ్యవాహనుని ( అగ్నిని) విశాలాక్షి ప్రార్థించెను.

శ్లో||యద్యస్తి పతిశుశ్రూషా యద్యస్తి చరితం తపః|
యది చాస్త్యేకపత్నీత్వం శీతో భవతు హనూమతః||28||
యదికించిదనుక్రోశః తస్య మయ్యస్తి ధీమతః|
యది వా భాగ్యశేషో మే శీతో భవతు హనూమతః||29||
యది మాం వృత్తి సంపన్నాం తత్సమాగమ లాలసాం|
స విజానాతి ధర్మాత్మా శీతో భవతు హనూమతః||30||
యది మాం తారయేదార్యః సుగ్రీవః సత్యసంగరః|
అస్మాదుఃఖామ్బుసంరోధాత్ శీతో భవ హనూమతః||31||

స|| పతిశుశ్రూషా అస్తి యది తపః చరితం అస్తి యది ఏకపత్నీత్వం అస్తి చ యది త్వం హనూమతః శీతః భవ||ధీమతః తస్య మయి కించిత్ అనుక్రోశః అస్తి యది మే భాగ్య శేషః యది వా హనూమతః శీతః భవ||ధర్మాత్మా సః మామ్ వృత్తసంపన్నాం తత్సమాగమలాలసాం విజానతే యది హనూమతః శీతః భవ||ఆర్యః సత్యసంగరః సుగ్రీవః అస్మాత్ దూఖామ్బు సంరోధాత్ మాం తారయేత్ యది హనూమతః శీతః భవ||

తా|| ' నేను పతిసేవాపరాయణురాలను అయితే, తపస్సు చేసినదానను అయితే, పతివ్రతను అయితే, ఓ అగ్నిదేవా నీవు హనుమంతుని పై చల్లగా ఉండుము. ధీమంతుడైన ఆయనికి నాపై కించిత్తు దయ ఉన్న , నాకు ఏమైన భాగ్యము ఉన్నా, హనుమంతుని చల్లగా చూడుము. ధర్మాత్ముడైన అతడు నన్ను పతివ్రతగానూ తన సమాగమునకై వేచి ఉన్నదానిని గా భావిస్తే, ఓ అగ్నిదేవా హనుమంతుని పై చల్లగా చూడుము. ఆర్యుడు సత్యసంధుడూ అయిన సుగ్రీవుడు నన్ను ఈ దుఃఖసాగరమునుంచి నన్ను రక్షించువాడైతే, ఓ అగ్నిదేవా హనుమంతునిపై చల్లగా చూడుము'.

శ్లో|| తతః తీక్ష్‍ణార్చి రవ్యగ్రః ప్రదక్షిణశిఖోఽనలః|
జజ్వాల మృగశాబాక్ష్యా శ్శంసన్నివ శివం కపేః||32||
హనుమజ్జనకశ్చాపి పుచ్ఛానలయుతోఽనిలః|
వవౌ స్వాస్థ్యకరో దేవ్యాః ప్రాలేయానిలశీతలః||33||

స|| తతః అనలః మృగశాబాక్ష్యాః కపేః శివం శంసన్నివ తీక్ష్ణార్చిః ప్రదక్షిణశిఖః అవ్యగ్రః జజ్వాల||హనుమత్ జనకః అనిలః పుచ్ఛానలయుతః దేవ్యాః స్వాస్థ్యకరః ప్రాలేయానిలశీతలః వవౌ||

తా|| ఆ హుతాశనములో ఉన్న అనలుడు మృగశాబాక్షికి కపి యొక్క క్షేమము తెలియచేస్తున్నాడా అన్నట్లు అప్పుడు ప్రజ్వలించెను. తోకపై అగ్నికి తోడుగా వీచు హనుమంతుని జనకుడు దేవియొక్క స్వాస్థతకై చేసిన ప్రార్థన విన్నట్లుగా చల్లగా శీతలముగా వీచెను.

శ్లో|| దహ్యమానే చ లాంగూలే చింతయామాస వానరః||34||
ప్రదీప్తోఽగ్నిరయం కస్మాన్నమాం దహతి సర్వతః|
దృశ్యతే చ మహాజ్వాలః కరోతి న చ మే రుజమ్||35||
శిశిరస్యేవసంపాతో లాంగూలాగ్రేప్రతిష్టితః|

స||లాంగూలే దహ్యమానే వానరః చింతయామాస| సర్వతః ప్రదీప్తః అయం అగ్నిః మామ్ కస్మాత్ న దహతి ||మహాజ్వాలః దృశ్యతే మే రుజం న కరోతి చ లాంగూలాగ్రే శిశిరస్య సంఘాతః ప్రతిష్టితః ఇవ ||

తా|| ఆ లాంగూలము మండుచుండగా వానరుడు చింతించ సాగెను. ' ప్రదీపిస్తున్న ఈ అగ్ని నన్నుఅంతా ఎందుకు దహించుటలేదు? మహాజ్వాలలతో కనిపిస్తున్న ఈ అగ్ని నన్ను కోంచెము కూడా బాధించుటలేదు. ఇంకా ( మండుతున్న) లాంగూలము చివర మంచుముక్క పట్టినట్లు ఉన్నది'.

శ్లో|| అథవా తదిదం వ్యక్తం యదృష్టం ప్లవతా మయా||36||
రామప్రభావాదాశ్చర్యం పర్వతః సరితాం పతౌ|
యది తావత్ సముద్రస్య మైనాకస్య చ ధీమతః||37||
రామార్థం సంభ్రమస్తాదృక్కిమగ్నిర్నకరిష్యతి|
సీతాయాశ్చానృశం స్యేన తేజసా రాఘవస్య చ||38||
పితుశ్చ మమ సఖ్యేన న మాం దహతి పావకః|

స|| అథవా యత్ ప్లవతా మయా రామప్రభావాత్ పర్వతః సరితాం పతౌ ఆశ్చర్యం దృష్టం తత్ ఇదం వ్యక్తమ్||సముద్రస్య ధీమతః మైనాకస్య రామార్థం తాదృక్ సంభ్రమః యది అగ్నిః కిం న కరిష్యతి|| సీతాయాః అనృశంస్యేన రాఘవస్య తేజసా మమపితుః సఖ్యేన పావకః మామ్ న దహతి||

తా|| 'లేక నేను ఎగురుతూ వున్నప్పుడు రాముని ప్రభావముతో సాగరములోనున్న పర్వతము ఆదరించినట్లు ఆవిధముగా అగ్ని ఎందుకు చెయ్యడు? సీతాదేవి యొక్క అనుగ్రహము వలన, రాముని తేజస్సు వల, నా తండ్రి వాయుదేవుని స్నేహము వలన అగ్ని దేవుడు నన్ను దహించకుండా ఉన్నాడు'.

శ్లో||భూయః స చింతయామాస ముహూర్తం కపికుంజరః||39||
ఉత్పపాతాథ వేగేన ననాద చ మహాకపిః|
పురద్వారం తతః శ్రీమాన్ శైలశృంగమివోన్నతమ్||40||
విభక్తరక్షస్సంభాధ మాససాదానిలాత్మజః|

స|| కపికుంజరః సః మహాకపిః భూయః చింతయామాస | అథ వేగేన ఉత్పపాద ననాద చ||తతః శ్రీమాన్ అనిలాత్మజః శైలశృంగమివ ఉన్నతం విభక్తరక్షః సంబాధామ్ పురద్వారం ఆససాద||

తా|| ఆ కపికుంజరుడు మరల చితించసాగెను. వేగముతో పైకెగిరి నాదము చేసెను. అప్పుడు ఆ అనిలాత్మజుడు రాక్షసులనుంచి విడివడి పర్వత శిఖరముమల్లె నున్న నగర ద్వారముపై నిలబడెను

శ్లో|| స భూత్వా శైలసంకాశః క్షణేన పునరాత్మవాన్ ||41||
హ్రస్వతాం పరమాం ప్రాప్తోబన్దనాన్యవశాతయత్|
విముక్తాశ్చాభవత్ శ్రీమాన్ పునః పర్వతసన్నిభః||42||
వీక్షమాణాశ్చ దదృశే పరిఘం తోరణాశ్రితమ్|
స తం గృహ్య మహాబాహుః కాలాయస పరిష్కృతమ్||43||
రక్షిణస్తాన్ పునః సర్వాన్ సూదయామాస మారుతిః|

స|| ఆత్మవాన్ సః శైలసంకాశః భూత్వా క్షణేన హ్రస్వతాం ప్రాప్తః బన్ధనాని అవశాతయత్||శ్రీమాన్ విముక్తశ్చ పునః పర్వతసన్నిభః అభవత్| వీక్షమాణశ్చ తోరణాశ్రితం పరిఘం దదర్శ||మహాబాహుః సః మారుతిః కాలాయసపరిష్కృతం తం పునః గృహ్య సర్వాన్ తాన్ రక్షిణః సూదయామాస||

తా|| తన పర్వత రూపము వీడి క్షణములో చిన్న రూపము పొంది తన బంధములనుంచి విడివడెను. హనుమంతుడు అలా విముక్తుడై మరల పర్వతాకారము పొందెను. అ హనుమంతుడు తోరణాశ్రితుడై అటు ఇటూ వీక్షించి అక్కడ ఉన్న పరిఘను చూచెను. మహాబాహువు అయిన ఆ మారుతి ఆ ఇనుముతో చేయబడిన పరిఘను తీసుకొని ఆ రక్షకులందరినీ హతమార్చెను.

శ్లో||స తాన్ నిహత్వా రణచణ్డవిక్రమః సమీక్షమాణః పునరేవ లంకామ్||
ప్రదీప్తలాంగూలకృతార్చిమాలీ ప్రకాశతాssదిత్య ఇవార్చిమాలీ||

స|| రణచండవిక్రమః సః తాన్ నిహత్వా పునరేవ లంకాం సమీక్షమానః ప్రదీప్తలాంగూలకృతార్చిమాలీ అర్చిమాలీ అదిత్య ఇవ ప్రకాశత||

తా|| రణములో చండ విక్రముడైన ఆ హనుమంతుడు వారిని హతమార్చి మళ్ళీ లంకను చూస్తూ మండుతూ ఉన్న లాంగూలము కల ఆ హనుమంతుడు అనేక కిరణములతో భాసించు సూర్యుని వలె భాసించెను.

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే త్రిపంచాశస్సర్గః ||

తా|| ఈ విధముగా శ్రీమద్వాల్మీకి రామాయణములో సుండరకాండలో యాభైమూడవ సర్గ సమాప్తము.

||ఓమ్ తత్ సత్||

 

 

 

 

||ఓమ్ తత్ సత్||